§5.1 Verschillende onderzoeksvragen

Om een onderzoek te starten beginnen wetenschappers met een onderzoeksvraag. Deze vraag dient om richting te geven. In het ideale geval zou in de conclusie van het onderzoek antwoord gegeven moeten zijn op deze vraag. Een onderzoeksvraag is vaak niet eenvoudigweg met ja of nee te beantwoorden, maar gaat meestal over verschillende alternatieven, verklaringen of beschrijvingen. In het theoriegedeelte van een onderzoek worden argumenten gegeven die de hypotheses die hieruit volgen onderbouwen en inzichtelijk maken. De onderzoeksvragen kunnen qua soort dus verschillen. Er zijn veel verschillende soorten onderzoeksvragen maar we presenteren hier de twee bekendste:

1) Beschrijvende vragen: bij dit soort onderzoek wil een onderzoeker meer weten over het maatschappelijk vraagstuk. Hij doet onderzoek naar vragen die beginnen met ‘Wanneer…’ en ‘Hoeveel…’. Ook ‘hoe’ en ‘welke’ zijn bekende vragen voor beschrijvend onderzoek. Het beschrijven van een vraagstuk is een belangrijk beginpunt van veel onderzoeken.

2) Verklarende vragen: een onderzoeker wil bij dit soort onderzoek verbanden tussen variabelen verklaren. Vragen als ‘waarom’ en ‘waardoor’ horen hierbij en zo wordt er gezocht naar achtergronden en oorzaken. Oorzaak-gevolgrelaties zijn de wenselijke uitkomsten van zo’n onderzoek.

En voor de volledigheid presenteren we nog twee soorten onderzoeksvragen:

3) Evaluatieve vragen: om een oordeel te kunnen geven over een bestaande situatie is evaluatief onderzoek en evaluatieve kennis nodig. Daarom worden er evaluatievragen gebruikt om te beoordelen of een project of beleid succesvol is geweest en of de maatregelen hun beoogde effect hebben gehad. Er wordt dus een bepaalde betekenis gegeven aan een situatie.

4) Voorspellende en voorschrijvende vragen: deze twee soorten vragen lopen een beetje in elkaar over. Een onderzoeker probeert soms de toekomst te voorspellen op basis van zijn onderzoek naar het heden of verleden, dat is dan voorspellende kennis en het resultaat van een voorspellende vraag. Soms leidt dat tot een advies aan een organisatie of instelling om iets te veranderen in het beleid. Daar is dan een voorschrijvende vraag aan vooraf gegaan.