Geef je bij MAW anders les over terrorisme?

4 november 2020

De afgelopen weken werden we opgeschrikt door terreuraanslagen. In het kader van burgerschapsvorming is daar al veel aandacht aan besteed, bijvoorbeeld door de NVLM, door collega’s zoals o.a. Jasper Rijk, Gijs Abrahams, Kaya Bouma en Kim Bos en in ons vakblad. Een mooi overzicht vindt u bij de MBO-Raad over burgerschap.

Terrorisme bij maatschappijwetenschappen

Maar hoe bespreek je terrorisme bij maatschappijwetenschappen? Docent Marco Veldman deelt hieronder een invalshoek die bij elke heftige gebeurtenis kan worden gebruikt. Het grote verschil met maatschappijleer is dat het minder vormend en meer beschouwend en analytisch kan zijn.

Bij elk maatschappelijk verschijnsel moeten we denken aan meerdere oorzaken. Bij MAW kunnen we een stap terug doen en ons afvragen wat oorzaken en gevolgen zijn van een gebeurtenis. En wat de maatschappelijke context en ontwikkelingen ons kunnen vertellen.


Over de aanslag in Wenen bestaan andere feiten dan bij de onthoofding in Frankrijk. In het filmpje van NOS over het profiel van de dader komt genoeg context naar voren om hierover met leerlingen in gesprek te met behulp van de kernconcepten.


Net als bij maatschappijleer, kan gebruik worden gemaakt van de website van de Universiteit Utrecht, Ter-Info.nl. Bij de aanslag op Samuel Paty is terecht de lesbrief van Beatrice de Graaf en collega’s gebruikt. Zie ook de zeer nuttige algemene tips bij de eerdere aanslag in Utrecht. Dat was de basis voor de les over hoe kernconcepten op micro-, meso- en macroniveau ons veel kunnen vertellen over de oorzaken en gevolgen van specifiek deze aanslag.

In de powerpoint staat in de notities van de dia’s aangegeven welk gedeelte van de lesbrief aan bod kwam. Simpel gezegd komt het hier op neer: de maatschappelijke context in Frankrijk en de ideologie van IS hebben, dankzij globalisering en rationalisering (internet) mede gezorgd voor radicalisering (groepsvorming) van de dader. Deze zocht vanaf september een doelwit en vond dit via social media dankzij een vader die de leraar negatief in het daglicht plaatste. De radicalisering van de dader was al door familie bij de politie aangemeld. Maar dat mocht niet baten. Gevolgen van de aanslag zijn o.a. een verdere polarisatie in Frankrijk en tussen Frankrijk en o.a. Turkije. Omdat het hier machtsverhoudingen tussen staten betreft, is er ook gewoon sprake van geopolitiek waarbij polarisatie een middel is.

Download hieronder de PPT met notities.

Mogelijke werkvorm

U kunt de klas indelen in expertgroepen waarbij groepen leerlingen worden ingedeeld op basis van de vier hoofdconcepten of de drie niveau’s (micro, meso, macro) of bij vwo de vier paradigma’s. Uiteraard dienen de leerlingen dan eerst zo objectief mogelijke kennis tot zich te nemen. Daar zijn enkele pagina’s van de lesbrief van TerInfo nuttig bij. De groepjes presenteren hun mogelijke verklaringen aan de andere groepen. Hoofddoel is de maatschappelijke kwestie, in dit geval een specifieke aanslag, te begrijpen.

Hoe kunt u de Seneca methode specifiek inzetten?

  • Havo of vwo hoofdstuk 1 t/m 3 bevat kernconcepten zoals identiteit en socialisatie (wat beweegt een dader?), groepsvorming en sociale cohesie (wat zijn katalysatoren voor radicalisering) en cultuur (hoe ‘heilig zijn sommige huisjes’, hoe hard moet je als Franse president in een masculiene cultuur optreden, etc.)
  • Havo hoofdstuk 14 gaat over veiligheid en begrippen zoals o.a. preventie, repressie, subjectieve & objectieve onveiligheid en risicosamenleving zijn passend.
  • Vwo hoofdstuk 12 t/m 16 bevat in de opdrachtenboeken aan het eind van elk hoofdstuk steeds een opdracht over terrorisme. Leerdoelen bij die opdracht zijn a) de lesstof van het hoofdstuk toepassen op een context en b) meer contextkennis krijgen over terrorisme zoals bijv. de vier golven van terrorisme.