§5.1 Opdracht 1

Het Stanford Prison Experiment is een veelbesproken sociaal-psychologisch experiment, uitgevoerd door psycholoog Philip Zimbardo. Het experiment werd in de zomer van 1971 uitgevoerd in de kelders van de psychologie afdeling op de Universiteit van Stanford.

In het experiment deden 18 Amerikaanse mannelijke studenten mee uit de middenklasse, die weinig van elkaar verschilden. De studenten werden werd verdeeld in twee groepen: bewakers en gevangenen. De bewakers kregen uniformen aan en de gevangenen een gevangenisplunje. Zimbardo en zijn team waren benieuwd wat er zou gaan gebeuren aan de hand van deze rolverdeling.

Na een aantal dagen begonnen de deelnemers zich naar hun rollen te gedragen, gevangen gedroegen zich onderdanig en bewakers misbruikten hun macht. Het experiment liep flink uit de hand: de gevangenen begonnen straffen uit te delen, maakten gebruik van fysiek geweld en stopten gevangen in isolatie. De bewakers gedroegen zich kortom als sadisten en de gevangenen draaiden door. Na zes dagen werd daarom besloten om het experiment te staken, nadat onderzoeksstudent Christina Maslach flinke kritiek uitte op de gang van zaken.

Volgens Zimbardo toonde het uit de hand gelopen experiment aan dat er sprake was van situationisme. Dit is het idee dat het gedrag van mensen afhankelijk is van de situatie (zoals de rolverdeling) en niet van aangeboren eigenschappen. De mens zou dus tot gruwelijke dingen in staat zijn, afhankelijk van de situatie.

De conclusies die uit het experiment werden getrokken, werden trouwens nogal eens bekritiseerd. Er was vooral veel kritiek op de methode van het experiment. De deelnemers zouden namelijk niet neutraal zijn geweest, maar van te voren zouden de bewakers de instructies hebben gekregen om hardhandig te zijn. Ook zou het experiment beïnvloed zijn door de ervaringen van een ex-gedetineerde in de gevangenis.

In 2002 is het experiment in de vorm van reality-televisie serie op de BBC nog eens overgedaan. Mensen verwachtten een spectaculaire serie, maar wat bleek: de deelnemers waren juist solidair naar elkaar. In dit artikel van de Correspondent legt Rutger Bregman uit waarom we op basis van het Stanford Prison Experiment eigenlijk zouden moeten concluderen dat vertrouwen tussen mensen groter is dan haat.

Er zijn verschillende films gemaakt die zijn gebaseerd op het Stanford Prison Experiment. Eén daarvan is een documentaire over het experiment en is onder andere gemaakt door Philip Zimbardo zelf: Quiet Rage: The Stanford Prison Experiment (1992). Ook werden er speelfilms gemaakt, bijvoorbeeld Das Experiment (2001), die veel prijzen heeft gewonnen. De meest recente film is The Stanford Experiment uit 2015. Hieronder kun je de trailer bekijken:

The Stanford Prison Experiment Official Trailer #1 (2015) Ezra Miller Thriller Movie HD

Voor de échte liefhebbers: hier kun je het artikel lezen (in het Engels) dat in 1973 door Zimbardo en zijn collega’s over het experiment gepubliceerd werd. Ook kun je op de website meer lezen over het experiment.