§6.2 Pragmatisme en populisme
Het pragmatisme is een manier van politiek bedrijven zonder duidelijke ideologie. Er zijn geen vastgelegde standpunten of ideeën over de ideale samenleving. Het pragmatisme is van oorsprong een filosofische stroming die begon in de Verenigde Staten. Volgens pragmatisten zijn praktijk en theorie onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een theorie of opvatting is waar of klopt, wanneer het in de praktijk zo blijkt te zijn. Er is geen sprake van één waarheid die vooraf vaststaat. De stroming, begonnen in 1870, ontwikkelde zich in de 20e eeuw en beïnvloedde veel onderwerpen, bijvoorbeeld de politiek, de overheid en onderzoeksmethoden.
Pragmatisten kijken dus naar de praktische gevolgen van een besluit. Wat gebeurt er als we dit doen? Critici van het pragmatisme zeggen daarbij wel eens dat pragmatische politici te weinig waarde hechten aan morele waarden. Ze zouden effectiviteit, de uitwerking in de praktijk belangrijker vinden dan morele standaarden.
Als tegenhanger van het pragmatisme wordt vaak het idealisme genoemd. Zoals de naam al verklapt, heeft deze stroming juist wel een beeld van haar idealen. Deze twee stromingen werden beiden aangehaald bij het debat over de recente vluchtelingenstroom. De oud-directeur Europa van Amnesty International, een mensenrechtenorganisatie, sprak hierover in oktober 2018. Volgens hem moet er een meer pragmatische aanpak komen voor migratie en moeten organisaties hun moreel soms wat loslaten. Je kunt het debat wat hij hierover voerde hier terugluisteren.
Niet iedereen is het eens met het projecteren van pragmatisme en idealisme als tegenpolen. GroenLinks houdt zich hiermee bezig en het wetenschappelijke bureau van de partij schreef er een artikel over. Vanuit het idealisme gezien zou een politieke partij niet moeten willen samenwerken met andere partijen, omdat haar eigen idealen dan niet volledig nagestreefd worden. Echter zijn politieke partijen regelmatig in een situatie waarin ze kiezen om pragmatisch te handelen om zo toch een deel van hun idealen te bereiken.
Bron: Bas van der Schot, Erasmus Magazine
Het populisme dankt zijn naam aan het Latijnse woord ‘populus’, dat volk betekent. Het is een politieke stijl die in meerdere ideologieën gebruikt kan worden. Populisten creëren een tegenstelling tussen ‘het volk’, dat ze verdedigen, en ‘de elite’, waar ze zich tegen afzetten. Het is alleen niet altijd even duidelijk wie ‘het volk’ is. Een rechtse populist verwijst met ‘het volk’ naar de dominante cultuur, een linkse populist bedoelt met ‘het volk’ voornamelijk de arbeidersklasse.
Populisten gebruiken vaak populair taalgebruik. Ze versimpelen ingewikkelde debatten om het overzichtelijker te maken en claimen daarbij dat ze precies begrijpen wat het volk wil. Mensen voelen zich hierdoor aangetrokken. Vooral mensen die teleurgesteld zijn in een bepaalde politicus of partij, kunnen zich extra gehoord voelen door een populistische politicus. Het gaat vaker om gevoel en vertrouwen in zo’n politicus, dan om harde waarheid en feiten die kloppen. Een populist claimt dat hij namens het volk spreekt. Wat betreft het politieke programma is een populist niet per se links of rechts.
Een voorbeeld van een populist vandaag de dag is Donald Trump. Hij weet hoe hij mensen die teleurgesteld zijn in de politiek moet bereiken. Hij praat met de mensen die het zwaar hebben en geeft hen het gevoel dat hij hen begrijpt. Zoals al gezegd gaat het bij populisten niet om kloppende feiten. Trump heeft in zijn verkiezingscampagne regelmatig dingen gezegd, die omstreden zijn en waarvan ook lang niet alles lijkt te gaan gebeuren.
In 2015 sprak de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Dijkhoff met bestuurders van het dorp Oranje in Drenthe af dat er 1400 asielzoekers zouden komen. Als de bewoners dit horen worden ze boos op de bestuurders, die dit als ‘elite’ beslist hebben zonder dat de bewoners inspraak hadden. Geert Wilders zette kort na dit nieuws op Twitter: “Dijkhoff verraadt Oranje”. In deze situatie voelen burgers zich onbegrepen en ongehoord door de bestuurlijke elite. Wilders speelt met zijn tweet in op dit gevoel van de burgers: een voorbeeld van populisme.
Als je het populisme nog beter wilt begrijpen, kun je ook onderstaand filmpje van NOS op 3 kijken. Daarin wordt het populisme uitgelegd.