Conflict en overheersing

Door de eeuwen heeft het Nederland te maken gehad met situaties van conflict en overheersing. Nederland heeft zowel periodes meegemaakt waarbij het overheerst werd door andere staten, maar ook tijden waarin Nederland de rol van overheerser op zich nam.

Het bekendste voorbeeld waarbij Nederland overheerst werd is misschien wel de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de bezetting van Nederland, van 1940 tot 1945, maakten de Duitsers de dienst uit. Zo werden er allerlei nieuwe regels ingesteld, waaronder de komst van een avondklok, en werden Joden geïsoleerd van de rest van de samenleving. 

Rond diezelfde tijd had Nederland in andere gebieden van de wereld juist de rol van overheerser. Onder andere Suriname, de Nederlandse Antillen en Nederlands-Indië – nu Indonesië genoemd – waren koloniën die vielen onder het Koninkrijk der Nederlanden. De kolonisatie van deze gebieden vond al plaats in de 17^e eeuw. Tijdens de overheersing nam Nederland deel aan de slavernijhandel en onderdrukte het de oorspronkelijke bevolking. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog verklaarden de meeste koloniën zich onafhankelijk. Dit proces van dekolonisatie ging er soms erg bloederig aan toe.

Van de hierboven genoemde conflicten heb je waarschijnlijk al weg eens gehoord, maar er zijn ook conflicten waar Nederland bij betrokken was, die veel minder bekend zijn. Een voorbeeld hiervan is het conflict in Srebrenica. Nederland was in het conflict niet de overheerser en ook niet degene die overheerst werd, maar speelde wel een zeer belangrijke rol.

De Val van Srebrenica staat bekend om de grootste georganiseerde volkerenmoord in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Het conflict speelt zich af in de voormalige Republiek Joegoslavië. Dit was een communistisch land dat bestond uit de deelrepublieken Slovenië, Kroatië, Bosnië, Kosovo, Montenegro, Macedonië en Servië. Nadat in 1980 de voormalige dictator overlijd, begint Joegoslavië uit één te vallen. De een na de andere deelrepubliek verklaart zichzelf onafhankelijk. In diezelfde periode streeft de Servische Slobodan Milošević naar steeds meer macht en hij wil daarom dus ook niet dat de aparte deelrepublieken onafhankelijk worden. Als Bosnië zich probeert af te scheiden van het nu al half uiteengevallen Joegoslavië gaat het mis.

In Bosnië leven verschillende bevolkingsgroepen bij elkaar, waaronder Bosnische Kroaten, Bosnische Moslims en Bosnische Serviërs. Deze laatste groep is tegen de onafhankelijkheid van Bosnië. Door deze onenigheid lopen de spanningen zo hoog op dat er uiteindelijk burgeroorlog ontstaat. De Bosnische Serviërs krijgen in deze oorlog steun van Servië. Milošević, de leider in Servië, speelt in op de gevoelens van de verschillende bevolkingsgroepen en weet ze tegen elkaar uit te spelen. Hij benadrukt dat de Serviërs in het verleden degenen waren die de christenen gered hebben van de moslims en dat de Serviërs daar niet voldoende voor erkend zijn. Als het Bosnisch-Servische leger steeds meer Bosnische grond in handen krijgt slaan de Bosnische moslims massaal op de vlucht naar de enkele moslimsenclaves die verspreid liggen door het land. Een enclave is een gebied dat omsingeld wordt, in dit geval door de Serviërs, en de vluchtelingen dachten hierbinnen veilig te zijn. Een van deze enclaves was Srebrenica.

Op een gegeven moment wordt door de VN en de NAVO besloten dat stilzitten niet langer kan en besluit het daarom zich te mengen in het conflict. Uiteindelijk vertrekken Nederlandse militairen af naar Srebrenica. In de enclave heeft de VN bescherming tegen de Servische beloofd. De Nederlandse militairen, ook wel Dutchbat genoemd, moeten neutraal blijven en mogen niet terugvechten. Sterker nog, de Nederlanders hebben ook niet de juiste munitie bij zich om echt weerstand tegen het Servische leger te kunnen bieden. De VN heeft de Dutchbat militairen duidelijk gemaakt dat ze daar zijn voor een vredesoperatie en ze de zaak dus niet mogen laten escaleren.

Als dan de Bosnische Serviërs op 11 juli 1995 Srebrenica binnenvallen en de Nederlandse militairen geen steun krijgen van de NAVO weten ze dat ze weinig kunnen doen. In Srebrenica breekt paniek uit. Een deel van de moslimse vluchtelingen trekken de bergen in. Het andere deel probeert nog een laatste stukje veiligheid te zoeken bij de Nederlandse basis in Srebrenica. Wanneer de Serviërs, onder leiding van Milošević, bij de basis aankomen vertellen zij met geruststellende woorden dat alle burgers worden geëvacueerd. Maar in werkelijkheid worden de vrouwen en kinderen van de mannen gescheiden. De vrouwen en kinderen worden weggebracht in bussen, de mannen worden nooit meer teruggezien. Ondertussen worden ook in de bergen duizenden moslim mannen gevangen genomen en geëxecuteerd door de Serviërs. In totaal worden zeker 8400 moslims vermoord.

De val van Srebrenica wordt nog steeds gezien als een pijnlijk punt in de geschiedenis. Had de genocide voorkomen kunnen worden? Wat als de Dutchbat militairen wel zwaarder geschut bij zich hadden? Wat als de NAVO wel het vuur geopend had vanuit de lucht? Wat zou er dan gebeurd zijn? De antwoorden op deze vragen zullen misschien wel nooit helemaal beantwoord worden. 

terug naar overzicht