Hannah Arendt
Hannah Arendt werd geboren in 1906, en als kind van joods-duitse ouders was ze genoodzaakt Duitsland te ontvluchten in 1933. Haar ervaringen in haar persoonlijke leven klinken door in haar invloedrijke filosofische teksten. Zo schrijft ze over thema’s als totalitaire regimes, autoriteit, macht, politiek handelen, democratie en vrijheid.
Een bekend werk van Arendt zijn haar teksten voor de New Yorker Magazine over nazi en oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann. Adolf Eichmann stond in 1961 terecht voor zijn bijdrage aan de holocaust. Als Duitse SS-functionaris was hij tijdens de Tweede Wereldoorlog medeverantwoordelijk geweest voor de deportatie van Joden naar de concentratiekampen. Eichmann was secretaris van de Wannseeconferentie en was verantwoordelijk voor de tijdschema’s en logistiek van de transporten van miljoenen Joden naar de concentratie- en vernietigingskampen.
Twee jaar nadat Eichmann hiervoor in Jeruzalem ter dood werd veroordeeld, schreef Hannah Arendt in Eichmann in Jerusalem (1963) over haar bevindingen tijdens het Eichmann-proces. Een conclusie die zij hier trok was dat het ‘kwaad’ eigenlijk beangstigend gewoon was. Ze verwachtte dat Eichmann een monster zou zijn, na alles wat hij gedaan heeft. Wat ze zag was een onbeholpen, gebrild mannetje zonder ook maar enig charisma. Hannah Arendt vroeg zich af: hoe kon zo’n gewoon, gezagsgetrouw en al te menselijk individu zulke gruweldaden begaan?
Zoiets afschuwelijks als de Holocaust heeft volgens Arendt plaats kunnen vinden doordat iedereen zich slechts een radartje voelde in het grote geheel en niemand zich dus volledig verantwoordelijk voelde voor het kwaad. Het ‘kwaad’ (de Holocaust, in dit geval) was dus niet iets ‘radicaals’, maar iets ‘banaals’.
Arendt wilde met ‘de banaliteit van het kwaad’ duidelijk maken dat mensen beroofd kunnen worden van hun moraliteit als het politieke systeem dusdanig goed georganiseerd is. Zelfs de meest nietszeggende figuren – zoals Eichmann – kunnen daardoor ineens monsterlijke daden uitvoeren.
Lees en kijk hier verder over Hannah Arendt:
Humanistische kanonnen: Hannah Arendt
terug naar Hoofdstuk 1