§5.4 De grondwet wijzigen
Politieke instituties zijn moeilijk te veranderen. Dat komt vooral omdat ze goed zijn vastgelegd. Anders zou het hele systeem op willekeurige momenten veranderd kunnen worden. Ook als een kleine groep, die op dat moment aan de macht is, dat wil. Dat werkt natuurlijk niet.
Daarom hebben we een Grondwet. Daarin zijn regels opgesteld over hoe het politieke systeem in Nederland werkt. Dat geeft duidelijkheid en houvast. Maar, soms moet er iets veranderd worden. Dan werkt het bijvoorbeeld niet meer. Denk bijvoorbeeld aan digitalisering: vroeger, toen de grondwet gemaakt werd, was daar nog niks over in opgenomen maar nu is dat wel nodig. Daarom maakt de Grondwet het ook mogelijk om iets te veranderen. Maar zo’n grondwetswijziging gaat niet zomaar.
De Nederlandse Grondwet stamt uit 1814 en we hebben grotendeels dezelfde Grondwet als twee eeuwen geleden. Het wijzigen van de Grondwet duurt erg lang, en is ingewikkeld. Op deze pagina kun je alle grondwetswijzigingen vinden. (https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vh8lnhrqszxn/grondwets_herzieningen_1815_heden)
Het wijzigen van de Grondwet gaat als volgt. Als eerst moet er een overwegingswet worden aangenomen door de Eerste en de Tweede Kamer. Het aannemen van deze wet gaat net als het aannemen van een normale wet, en gebeurt dus als in beide Kamers een meerderheid is. Zo’n overwegingswet geeft eigenlijk aan dat er een intentie is om de Grondwet te veranderen. Daarna moet de Tweede Kamer opnieuw gekozen worden. Dat betekent dus dat er eerst nieuwe Tweede Kamerverkiezingen moeten komen. Deze nieuwe Kamer moet dan samen met de Eerste Kamer beslissen over de wijziging van de Grondwet. Bij deze beslissing moet er een tweederdemeerderheid zijn voordat de Grondwet daadwerkelijk gewijzigd kan worden. Hier gaat aardig wat tijd overheen en dat is dus ook de reden dat kleine wijzigingen vaak via een normale wet worden geregeld.
De Grondwet van 1814 moest een jaar later, in 1815, voor het eerst gewijzigd worden omdat België bij Nederland gevoegd moest worden. Naast de samenvoeging van de twee landen werd ook in de Grondwet gezegd dat er twee Kamers moesten komen: een Tweede Kamer die wetsvoorstellen indient en erover stemt en een Eerste Kamer die wetsvoorstellen alleen kan goedkeuren of afkeuren. In 1830 verklaarde België zich onafhankelijk van Nederland en toen dit in 1839 officieel erkend werd, moest de Grondwet natuurlijk weer gewijzigd worden. Ook werd de provincie Holland in tweeën gedeeld en ontstonden Noord-Holland en Zuid-Holland.
De volgende Grondwetswijziging was die van 1848. Thorbecke nam hier samen met acht andere mannen het initiatief voor. Ze streefden naar meer invloed van de Tweede Kamer (en minder van de Koning) en rechtstreekse verkiezingen voor de Tweede Kamer. Ook werden ministers verantwoordelijk voor het beleid van de regering in plaats van de Koning. Toenmalige Koning Willem II wilde eerst niet zo meewerken aan deze Grondwetswijziging, maar deed dit uiteindelijk wel omdat hij bang was voor een opstand in Nederland. Hij gaf Thorbecke de opdracht om een voorstel te maken voor de nieuwe Grondwet. Wat er uiteindelijk in de Grondwet van 1848 kwam te staan, kun je hier lezen. In deze Grondwet werd begonnen met het invoeren van het kiesrecht, wat er uiteindelijk toe leidde dat in 1972 alle Nederlanders boven de 18 jaar het kiesrecht hebben. (https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vi7aaw43p5mk/grondwet_van_1848_ministeriele)
De laatste keer dat de Grondwet serieus is gewijzigd, in 1983, werd hij gemoderniseerd op verschillende vlakken. Zo is artikel 1 over het verbod op discriminatie toegevoegd, net als artikel 11 over onaantastbaarheid van ieders lichaam en kreeg de overheid de verplichting om de werkgelegenheid te bevorderen. Een verandering wat betreft politiek was de verlaging van de minimumleeftijd om lid te zijn van de Eerste en Tweede Kamer. Voor 1983 was dat 25 jaar, maar vanaf toen is dat 18 jaar geworden.
Benieuwd welke Grondwetswijzigingen vandaag de dag worden besproken en officieel ‘in behandeling’ zijn? Kijk dan eens op deze pagina. (https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vi58ivmh0vx5/grondwetgeving_in_behandeling#p1)