§5.4 ‘De nacht van’
Zoals je in het boek hebt kunnen lezen, spreken we van ‘de Nacht van’ wanneer een afwijkende stem van een politicus tot een kabinetscrisis leidde. Bijvoorbeeld bij de Nacht van Schmelzer in 1966 en de Nacht van Wiegel in 1999. Wat er in die nachten precies gebeurde, kun je hieronder lezen.
De Nacht van Schmelzer
De nacht van 13 op 14 oktober 1966 is de geschiedenisboeken ingegaan als de nacht van Schmelzer. Journalisten verzamelden zich om vijf uur ‘s nachts bij de uitgang van de Tweede Kamer. Daar was een debat gaande was over de begroting voor het volgende jaar waar enkele minuten eerder was er een motie van wantrouwen aangenomen, waardoor het kabinet-Cals viel.
De aanleiding voor de motie van wantrouwen was de begroting voor 1967, waarin de regering ondanks de economische groei besloot om de uitgaven te vergroten. Het kabinet van Cals wilde extra investeren in de infrastructuur en de Wet op Arbeidsongeschiktheid invoeren. Om dat te bekostigen, zou het kabinet onder andere de accijns op benzine verhogen.
Maar daar stak de fractievoorzitter van de KVP, Norbert Schmelzer, een stokje voor. Hij diende namens zijn fractie een motie van wantrouwen in tegen het begrotingsbeleid. Deze motie werd niet alleen door de leden van de oppositie gesteund, maar ook door leden van de coalitie en werd met een meerderheid aangenomen. Het kabinet-Cals was gevallen.
De Nacht van Wiegel
Een ander voorbeeld van ‘de Nacht van’ is de Nacht van Wiegel op woensdag 19 mei 1999. Wiegel spreekt in de Eerste Kamer zijn stem tegen de invoering van het correctief referendum. Dat houdt in dat kiesgerechtigden een referendum mogen aanvragen wanneer een wet al door de Eerste en Tweede Kamer is goedgekeurd. Er kan dus als het ware een correctie worden gedaan door het volk en dat referendum is bindend.
Vijf leden van de VVD-fractie hadden in 1999 hun twijfels over de invoering van het correctief referendum. Zij worden ook wel de bende van vijf genoemd. Tijdens een debat, die 16 uur duurde, stemmen vier van de vijf VVD-fractieleden uiteindelijk toch voor. De spanning is om te snijden wanneer Hans Wiegel als laatste zijn stem moet uitbrengen. Hij stemt tegen, wat betekent dat het kabinet Paars-II valt. In deze aflevering van Andere tijden kun je precies zien wat de nacht van Wiegel inhield: