§10.1 Dé Nederlandse cultuur

Al eeuwenlang houden filosofen zich bezig met de vraag hoe een samenleving verbonden, bestuurd en vormgegeven kan worden. Zo dachten en denken zij na over welke (politieke) instituties bij kunnen dragen aan de stabiliteit van een samenleving. Een van de filosofen die aan deze vragen zijn leven heeft gewijd is de Britse filosoof Thomas Hobbes (1588-1679). Hij start zijn theorie met de vraag hoe een wereld eruitziet zonder samenlevingen, politieke instituties en leiders. De natuurtoestand, hoe deze situatie wordt genoemd, gaat dus vooraf aan een georganiseerde staatsvorm. Hobbes ziet deze filosofische voorstelling niet rooskleurig in. Hij omschrijft deze wereld als een oorlog van allen tegen allen. Elk mens verkeert continue in een staat van angst. Van nature zijn mensen geprogrammeerd om te overleven, stelt Hobbes. Daardoor verkeert men zonder georganiseerde samenleving in een staat van oorlog. Mensen zullen bijvoorbeeld continue bezig zijn met voedsel voor zichzelf veiligstellen. Zo schrijft hij:

“[The state of nature is] a time of Warre, where every man is Enemy to every man…” (Leviathan, 13.9)

Deze blik op de ‘natuurtoestand’ wordt ook wel de Hobbesiaanse toestand genoemd. Volgens Hobbes moeten we alles op alles zetten om te zorgen dat we niet in zo een staat terecht komen. In zijn boek Leviathan schetst hij de oplossing: burgers moeten een afspraak maken met de staat. Zij geven hun legitimiteit aan een leider (of groepje leiders). Het absolute gezag mag wetten maken en beslissingen uitvoeren. In ruil daarvoor moet het gezag ervoor zorgen dat de burgers veilig blijven en dat zij niet zullen leven in een natuurtoestand met oorlog. Alleen zo hebben burgers volgens Hobbes dus een garantie op voor veiligheid en orde in hun samenleving. Deze afspraak tussen burgers en de staat die Hobbes voorstelt wordt een sociaal contract genoemd. Hobbes valt daarmee in een traditie van contractfilosofen. Deze groep stelt alleen een sociaal contract voor als manier hoe een samenleving vormgegeven zou moeten worden. De invulling en het doel van het sociaal contract verschilt per filosoof. Niet elke filosoof is het met Hobbes eens dat de natuurtoestand een staat van oorlog is en dat het belangrijkste doel van een staat het waarborgen van de veiligheid van burgers is.

Meer weten over Hobbes?

In deze opdracht ga je informatie vergaren over deze vraag, zodat je in de les geïnformeerd in debat kunt gaan over de volgende stelling: ‘Het afschaffen het koningshuis heeft negatieve gevolgen voor de nationale identiteit’. 

De laatste jaren is er steeds meer discussie omtrent het Nederlandse koningshuis. Is het tijd om deze eeuwenoude traditie af te schaffen? Begin met verzameling van feiten, hoe kijken Nederlanders naar deze traditie? Lees hier bijvoorbeeld meer over via de Koningsdag Peiling.

Wat als we de monarchie zouden afschaffen? Welke tradities veranderen? Daarbij kunnen we ons ook afvragen welk deel van onze nationale identiteit gebaseerd is op de monarchie. 

Behandel ook deze vragen:

  • Botst de monarchie met andere punten van onze nationale identiteit?
  • Wat zou het voor jou persoonlijk betekenen als de monarchie wordt afgeschaft?

Om de stelling goed geïnformeerd te behandelen is het belangrijk om ook de oorsprong van de monarchie te kennen. Op internet is daar veel informatie over te vinden. Bijvoorbeeld hier.