§11.1 Context: Traditioneel of modern?
De behandeling van ouderen is over de hele wereld anders en wordt beïnvloed door culturele, sociale en economische factoren. In sommige landen worden ouderen zeer gewaardeerd en verzorgd door hun familie, terwijl ze in andere landen te maken kunnen krijgen met verwaarlozing of financiële problemen. Naast vergelijken hoe we zorgen voor onze ouderen kan je bijvoorbeeld ook vergelijken hoe hun positie in de familie is. Worden ze gezien als oud en wijs, of juist alsof de beslissingen vóór hun gemaakt moeten worden? Daarnaast kan je ook vergelijken hoe de omgang is tussen kleinkinderen en ouderen, of hoe serieus ze nog worden genomen door de overheid nadat ze zijn gestopt met werken. Kan jij nog meer voorbeelden bedenken?
Jared Diamond schrijft over wereldgeschiedenis als een geschiedenis die bekeken moet worden vanaf een globaal en interactief niveau. Dat wil zeggen, hij stelt dat allerlei verschillende biologische, technische en geografische feiten en ontwikkelingen hebben bijgedragen aan de huidige verschillen tussen de werelddelen.
Het Westen ziet zichzelf als voorlopers, ontdekkers en onderwijzers. De ervaring van de rest van de wereld is anders: het Westen overheerst, ondermijnt en leest de les aan de rest van de wereld. Hoe komt het Westen, en specifiek Europa, aan deze positie? Waarom ligt de oorsprong van veel technologische innovaties in Europa?
Jared Diamond stelt dat de geografische ligging van het continent het tempo van technologische innovatie beïnvloedt. Het Euraziatische continent is het gunstigst voor de verspreiding van technologische kennis en ontwikkelingen. Het continent heeft de grootste landmassa, de meeste concurrerende samenlevingen en naast dat het continent een oost-westas heeft, liggen ook de twee plekken waar voedselproductie het eerst begon op het Euraziatische continent. Diamond ziet daarnaast technologische ontdekkingen als een cumulatief proces, waarbij steeds wordt voortgebouwd op eerdere ontdekkingen. Zo was James Watt stoommachine niet een plotseling ontwerp, maar gebaseerd op uitvindingen die zeker tot honderd jaar terug te leiden zijn . Bovendien stelt Diamond dat technologische ontwikkelingen niet voortkomen uit noodzaak. Meestal werd een uitvinding eerst gedaan en werd daarna pas een toepassing gevonden.
Dit is slechts een korte beschrijving van een van Jared Diamonds bevindingen. Meer weten? Kijk eens een Tedtalk! Bijvoorbeeld deze, of deze!
Je hebt vast al eens tijdens de geschiedenisles gehoord over de VOC. Onder een gezamenlijke compagnie werd overzeese handel mogelijk. In de zeventiende eeuw werden luxeproducten uit overzeese gebieden geïntroduceerd in Europa. Bijvoorbeeld specerijen, suiker, koffie, thee en porselein.
De geschiedenis is onderdeel geworden van de Canon van de Nederlandse geschiedenis. Lees daar meer over op de website van de canon.
Het is belangrijk om bij grote verhalen en evenementen uit de geschiedenis ook de kritische kant te horen en te lezen. Hoewel de VOC een belangrijke ontwikkeling is geweest voor de geschiedenis van West-Europa, kent de handel en verovering ook veel slachtoffers. Zo kunnen wij ons nu afvragen of de veroveraars die wij toen als helden op sokkels plaatsten, nu nog wel als enkel helden gezien kunnen worden.
Lees hier meer over het ‘grote verhaal’ van de VOC.
De allereerste wetten voor het onderwijs stammen al uit 1801 en 1803. Het was in de 19e eeuw nog heel gebruikelijk dat kinderen aan het werk waren. Daar kwam met het kinderwetje van Van Houten in 1874 een eind aan. Maar leerplicht werd pas ingevoerd in 1901 voor leerlingen van 6 tot en met 12 jaar. Daarbij waren kinderen uit boerengezinnen en meisjes een uitzondering. Zij mochten thuis gehouden worden om te helpen met verzorging van het gezin en werk op het land.
Een belangrijk moment in de geschiedenis van het onderwijs is de Pacificatie van 1917. Door dit maatschappelijke en politieke compromis kwam een eind aan de jarenlange schoolstrijd waarin het bijzonder onderwijs vocht voor een gelijke behandeling met het openbaar onderwijs. Na een grondwetswijziging had het bijzonder onderwijs voortaan evenveel recht op financiële steun van de overheid als het openbaar onderwijs.
De plicht van onderwijs is in de laatste decennia steeds meer een recht op onderwijs geworden. Het recht op onderwijs is door de Verenigde Naties opgenomen in het Verdrag Inzake de Rechten van het Kind. In artikel 28 (Onderwijs) staat:
“Het kind heeft recht op onderwijs. Basisonderwijs is voor ieder kind gratis en verplicht. De overheid zorgt ervoor dat het voortgezet – en beroepsonderwijs toegankelijk is voor ieder kind, in overeenstemming met zijn of haar leerniveau. De overheid pakt vroegtijdig schooluitval aan. De handhaving van de discipline op school moet de menselijke waardigheid en kinderrechten respecteren. International samenwerking is nodig om analfabetisme te voorkomen.”
Artikel 29 (onderwijsdoelstellingen) vervolgt:
“Het kind heeft recht op onderwijs dat is gericht op: de ontplooiing van het kind; respect voor mensenrechten en voor de eigen culturele identiteit, de waarden van het eigen land en van andere landen; vrede en verdraagzaamheid; gelijkheid tussen geslachten; vriendschap tussen alle volken en groepen en eerbied voor het milieu. Iedereen is vrij om een school naar eigen inzicht op te richten met inachtneming van deze beginselen en de door de overheid vastgestelde minimumnormen voor alle scholen.”
Max Weber was een Duitse socioloog die het gedrag van mensen verklaart door te kijken naar hoe zij de werkelijkheid zien. Wanneer je wilt begrijpen waarom iemand iets doet, moet je je inleven in diegene, volgens Weber. Dit wordt, zoals je in het boek leest, het sociaalconstructivisme-paradigma genoemd.
Weber ontwikkelde niet alleen sociologische theorieën door middel van onderzoek doen, maar deed ook uitspraken over hoe men onderzoek moet doen. Dit wordt methodologie genoemd en die doet dus onderzoek naar procedures en werkwijzen die wetenschappers gebruiken. Ook op deze manier heeft Weber bijgedragen aan de sociale wetenschap.
Een nadeel van rationalisering die al werd genoemd in het lesboek:
“Door rationalisering geloven steeds meer mensen dat alles berekenbaar en daardoor voorspelbaar is, waardoor er geen ruimte meer is voor geheimzinnige en mystieke zaken. Dit leidt tot vermindering van het belang van tradities, emotionele bindingen en opvattingen en minder aandacht voor het bovennatuurlijke.`
Andere nadelen zijn volgens Max Weber:
- De controle over het menselijk leven neemt toe en de middelen gaan het doel overheersen.
- Differentiatie op de arbeidsmarkt zorgt voor grote specialisatie. Dit veroorzaakt vervreemding en machtsverschillen in een bedrijf.
- Mensen gaan zich steeds minder persoonlijk naar elkaar opstellen.
- De eisen voor werknemers nemen toe. Dit resulteert in uitsluiting van bepaalde groepen en toenemende stress/ burn-out klachten.
- Bureaucratische bedrijven worden steeds machtiger.
Max Weber stelde ook een aantal voordelen op:
- Verdere ontwikkeling van de wetenschap door rationele en efficiënte vormgeving van arbeid
- Formalisering van het recht, wat resulteert in een meer gelijke behandeling van mensen.
- Meer focus op winst/opbrengsten (al kan dat ook een nadeel zijn) en het idee dat je nu een baan hebt omdat je het kan en leuk vindt. Iedereen zit op de goede plek.
- Ga naar de website van Poemportraits (zie ook website 11.1) en vul je eigen (Engelse) woord en foto in. Welk gedicht krijg je?